ΚΑΙ...ΟΛΙΓΗ ΑΠΌ ΠΟΛΙΤΙΚΟ Μ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Γράφει ο Φαίδων Θεοφίλου


Πάντα πίστευα ότι τα μεγάλα ποιητικά και μουσικά έργα , όπως αυτά που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιώντας τα έργα μεγάλων ποιητών μας, έχουν πολλά περισσότερα να πουν και να σταλάξουν στη ψυχή των ανθρώπων, απ΄όσα μπορεί ο πολιτικός λόγος. Τα ίδια ακριβώς είπα και στον ίδιο τον Μ. Θεοδωράκη κάποτε, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, λίγο πριν πετάξει στο Ανατολικό Βερολίνο για μια συναυλία του με την αεροπορική εταιρεία της οποίας ήμουν στέλεχος.
Ο μεγάλος μας συνθέτης όμως, ήθελε πάντα να έχει και πολιτικό λόγο και δράση, όπως αυτονόητα, κάθε πολίτης της χώρας δικαιούται.
.
Αλλά, όσο περισσότερο επιφανής είναι ένας πολίτης που αρθρώνει πολιτικό λόγο, τόση περισσότερη κριτική επιδέχονται αυτά που κάνει και λέει. Αυτό λοιπόν είναι το θέμα μας. Ο Μ. Θεοδωράκης λοιπόν, κατά την πολιτική θητεία του θείου Καραμανλή, έζησε το παρακράτος που έκανε τις εκλογές βίας και νοθείας, όπου ψήφιζαν τα…νεκροταφεία, τα χωράφια, τα δέντρα, οι δρόμοι χωρίς σπίτια. (Εκεί έβγαζαν οι δ/νσεις των υποτιθέμενων ψηφοφόρων) για να εκλεγεί ο θείος Καραμανλής. Το παρακράτος αυτό, οργίαζε με προσαγωγές στην ασφάλεια και με αιτίες, από την ανάγνωση κεντροαριστερών εφημερίδων έως την πολιτική δράση των προσαγομένων. Φακέλωνε τους πολίτες για τις ιδέες τους, απειλούσε, βασάνιζε και δεν δίσταζε ακόμα να δολοφονεί. (Βλέπε δολοφονία Γρηγόρη Λαμπράκη) . Τότε ο Μ. Θεοδωράκης ηγήθηκε μιας κίνησης ως πρόεδρος των «Λαμπράκηδων» προβάλλοντας ως μια ακτινοβόλα αριστερή προσωπικότητα. Ο Μίκης, έζησε το ξεπούλημα της ελληνικής νεολαίας από το θείο Καραμανλή στις στοές του Βελγίου, στις φάμπρικες της Γερμανίας και της Αυστραλίας, που μάλιστα είχε ιδρύσει και ειδική υπηρεσία (ΔΕΜΕ) για την…εξαγωγή των ελληνικών νιάτων, αντί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης ώστε να παραμείνουν οι νέοι μας εδώ.
.
Κάποτε, όμως το παρακράτος που ενδυναμώθηκε με τη στήριξη και την ανοχή του θείου Καραμανλή, έγινε θηλιά στο λαιμό του. Έφτασε λοιπόν στο σημείο να πει: «Ποιος κυβερνά επιτέλους αυτή τη χώρα;;» Κανείς βέβαια δεν βρέθηκε να του πει: Εσύ, εσύ που την κατάντησες έτσι. Μια ωραία βραδιά λοιπόν ο θείος, εγκατέλειψε την Ελλάδα και την πρωθυπουργία του και με το ψεύτικο όνομα «Τριανταφυλλίδης», αναχώρησε για το Παρίσι, αφήνοντας την… πολιτική γενναιότητα… σε όσους θα έμεναν εδώ. Αυτά τα έζησε ο Μίκης και ασφαλώς θα τα είχε ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΕΙ τότε. ‘Εκτοτε ο θείος Καραμανλής μέσα στην αυτάρεσκη εφταετή παραμονή του στο Παρίσι, δεν βρήκε ούτε μία λέξη να πει κατά της χούντας. Ούτε μία λέξη υπέρ του Πολυτεχνείου. Ε, λοιπόν γι αυτόν τον άνθρωπο, όταν επέστρεψε στην Αθήνα μετά τη πτώση της χούντας , έθεσε ο Μίκης το εκβιαστικό δίλημμα στο λαό: «Ή Καραμανλής ή τανκς».
Για να φθάσει ο Μίκης αργότερα, να καταδεχτεί, να γίνει υφυπουργός άνευ χαρτοφυλακίου (δηλαδή αργόμισθος) της κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη! Αλλά και με τον αλήστου μνήμης αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο συνεργάστηκε ο Μίκης, όταν έγινε η συναυλία του (Εξόδιος Ακολουθία, που μετέδωσε η ΕΤ1) στη Μητρόπολη Αθηνών, όπου ο περιχαρής Χριστόδουλος παρουσίασε ως επιτυχία του τη βραδιά, που την χαρακτήρισε «Ως ιστορικό συμβιβασμό της αριστεράς και της Εκκλησίας!!!!!!!» Ποιας αριστεράς;; Ο Χριστόδουλος είχε χάσει επεισόδια, γιατί τότε διάβαζε για τις εξετάσεις του….
.
Οι Έλληνες όμως έχουν δυστυχώς κοντή μνήμη και η προσοχή τους εστιάζεται σε ό,τι γίνεται πρόσφατα, αγνοώντας τη σύνδεση αυτού του «ό,τι», με το πριν του. Δεν είναι κακό να είναι κάποιος δεξιός βέβαια. Ένα μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας είναι. Εκείνο που με ενοχλεί βαθύτατα, είναι η έλλειψη συνέπειας λόγων και έργων και καθαρού λόγου αν κάποιος θέλει να αλλάξει τις απόψεις του. Και καλά στους πολιτικούς το έχουμε συνηθίσει πλέον ως πρακτική.. Αλλά από ένα μεγάλο δημιουργό ; Δεν μπορεί δηλαδή ο Μίκης να αφήνει έντεχνα να τον περιβάλλει ένας μανδύας αριστερού, ώστε να αναπτύσσει ευκολότερα δεξιά επιχειρηματολογία…Και πολύ περισσότερο: Δεν μπορεί ο Μίκης να μας πουλάει «Ανεξάρτητο!!!!! κίνημα πολιτών» και «Σπίθες» γιατί ακόμα και αν δεν είχαμε μνήμη, εκείνη θα ερχόταν να μας πληγώσει…..
.
Και Μάνος Χατζιδάκις που τον είχαν τοποθετήσει στη δεξιά, είχε επίσης δημόσιο λόγο:
Αλλά λόγο ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Λόγο στοχευμένο, αιρετικό, κριτικό, που χτυπούσε αλύπητα τα στερεότυπα της απολιθωμένης κοινωνίας μας. Δεν τον ενδιέφερε να αρέσει με κάθε τίμημα…Στην πραγματικότητα κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα μπορούσε να αντέξει το Μάνο Χατζιδάκι. Ο ίδιος δεν θα καταδεχόταν ποτέ π.χ. να του κάνουν Ρωμαϊκές τελετές για τα γενέθλιά του στα στάδια, αφού απεχθανόταν τις τιμές και τα ταρατατζούμ. Ακόμα και την κηδεία του, την διαχειρίσθηκε ο ίδιος όπως επιθυμούσε: Χωρίς την παρουσία ΜΜΕ, χωρίς λογίδρια, με λίγους φίλους που τον συνόδεψαν.
.
Το τελευταίο λοιπόν πράγμα που χρειάζεται ο λαός μας, είναι ένας «Ναρκισσευόμενος Λαοπατέρας»…Αλλά ένα Μεγάλο Δημιουργό, τον έχουμε πάντοτε ανάγκη...

Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΤΑ ΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Όπως συνηθίζω, συχνά αναδημοσιεύω αξιόλογα κείμενα που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε και που πάμε, αν ο γιαλός ήταν στραβός ή στραβά αρμενίζαμε, τι έχουμε να μάθουμε από αυτούς που ακόμα δεν γνωρίσαμε, (τους αρχαίους Έλληνες, -εντάξει μωρέ! Και τι έγινε;) έτσι και τώρα δημοσιεύω με ιδιαίτερη ικανοποίηση το άρθρο του Νίκου Γ. Ξυδάκη με τον εύστοχο τίτλο, που την περασμένη Κυριακή δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή.
Το άρθρο του, εκτός από τα δικά του θαυμάσια σχόλια, είναι μια σύνοψη μαζί με τα βασικά συμπεράσματα που προέκυψαν από το καινοτόμο διεθνές συνέδριο, «ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ» που οργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση σε συνεργασία με το Institut de France, το Πανεπιστήμιο Harvard, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Πανεπιστήμιο Stanford, την Academia dei Lincei, την Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, και την Ακαδημία Αθηνών. Το περιεχόμενο του συνεδρίου ήταν: «Ο ρόλος της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς στις σύγχρονες κοινωνίες» (και στη δική μας..) Συμμετείχαν περισσότεροι από 900 κορυφαίοι ακαδημαϊκοί, ερευνητές, και διανοούμενοι απ’ όλο τον κόσμο, που συνομίλησαν, συνδιαλέχθηκαν και διαφώνησαν ενώπιον του κοινού στη ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ του ιδρύματος Ωνάση. «ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ» αναμεταδόθηκαν ζωντανά σε αίθουσες και αμφιθέατρα πανεπιστημίων και πολιτιστικών οργανισμών στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αλλά και σε πολλές ελληνικές πόλεις, καθώς και διαδικτυακά.
Εύχομαι αν κάποτε έλθει «Η Κάθαρσις» στην ελληνική κοινωνία να είναι μόνιμη και όχι προσωρινή ώστε να μη διολισθήσουμε και πάλι στον οριενταλισμό, δηλαδή στην τσιφτετελική αντίληψη της ζωής…..

Φαίδων Θεοφίλου




Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΤΑ ΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ
Του ΝΙΚΟΥ Γ. ΞΥΔΑΚΗ

Στους Διαλόγους των Αθηνών, που οργάνωσε το Ιδρυμα Ωνάση, κατά την έναρξή του ετέθησαν ενδιαφέροντα ερωτήματα για το πώς η αρχαιοελληνική κληρονομιά μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ανάγνωση του παρόντος. Η τραγωδία, η ιστοριογραφία, η ρητορική, η φιλοσοφία, η δημοκρατική πράξις προσφέρουν πλούσιο οπλοστάσιο εννοιών και στοχασμού, εντοπιζόμενα όλα στον πυρήνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ιδίως στην εποχή της βαθιάς και διαρκούς κρίσης που διανύουμε, έννοιες όπως Υβρις, Νέμεσις, Κάθαρσις, Λόγος, Μέτρο, Μέτοικος, Ικέτης, Ξένος, Μήτις κ.λπ., πυρηνικές όχι μόνο στην τραγωδία, αλλά και στο έπος και στη ρητορική και στη φιλοσοφία, μάς βοηθούν να ξαναδούμε τον καιρό μας, τις αντινομίες των κοινωνιών, τις ανεπάρκειες των πολιτικών συστημάτων, το ηθικό έλλειμμα, τις ιδεοληψίες που παραμερίζουν βίαια τον αναστοχασμό.
.
Οι ομιλητές, και ιδίως ο κινηματογραφούμενος σπουδαίος Γερμανός δημιουργός του θεάτρου, ο Πέτερ Στάιν, επεσήμαναν ότι η τραγωδία, ως αναστοχασμός της ανθρώπινης κατάστασης, μάς βοηθά να αντέξουμε την ανθρώπινη μοίρα, σαν γενναίοι, σαν ήρωες, και επιπλέον μας βοηθά να δούμε τον κόσμο πολιτικά: εγγεγραμμένο στη μακρά διάρκεια αλλά και στο ενοχλητικό, κάποτε αμείλικτο, παρόν.
.
Αστείρευτη δεξαμενή σοφίας λοιπόν, και διαρκές όφελος, η αρχαίων ονομάτων επίσκεψις. Τι γίνεται όμως με τα νεότερα ονόματα, τα σημερινά; Τι γίνεται με τη σύγχρονη Ελλάδα; Τι μάθημα έχει να προσφέρει στη συγγενή της Ευρώπη, στον κόσμο, η Ελληνική Δημοκρατία του 2010, ευρισκόμενη σε βαθιά οικονομική κρίση, μα και σε κρίση αυτοαναγνώρισης, κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού;
Η κρίση της, το πάθημά της, είναι το μάθημα που μπορεί να προσφέρει. Το ‘χει ξαναπροσφέρει αυτό το μάθημα στην Ευρώπη· σε όλη τη νεότερη ιστορία, από τον Αγώνα του ’21 έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Πόλεμο του ’40 και την Κατοχή, έως τη μοντέρνα δικτατορία του 1967, η Ελλάδα προσφέρει στους λαούς και τα έθνη της Ευρώπης το μαρτύριό της, τον αγώνα της, την ντροπή, την ήττα της και την καταστροφή της, σαν παράδειγμα, προς μίμηση ή προς αποφυγή.
.
Πρόσφερε ένα μάθημα ηρωισμού. Το Μεσολόγγι ίδρυσε τη νεότερη Ελλάδα στα μάτια του Σολωμού και στα μάτια του Μπάιρον, και ταυτόχρονα έδωσε υπόσταση στη ρομαντική σύλληψη της ελευθερίας, του έθνους, της μάχης με την τυραννία, υποστασίωσε την είσοδο στη νεωτερικότητα, με τρόπο δραματικό, τον τρόπο κατά τον οποίο ζωγράφιζαν το νεωτερικό πολιτικό ο Γκόγια και ο Ντελακρουά, οι μεγάλοι ρομαντικοί.
.
Στην ώριμη μετανεωρικότητα, τύχη χαλεπή φέρνει πάλι την Ελλάδα ως δυνάμει παράδειγμα. Το πάθημά της οφείλεται εν πολλοίς στην ίδια, δηλαδή στους ανθρώπους της, αλλά και στην ευρωπαϊκή, διεθνή παθογένεια. Την αφροσύνη, την απληστία, την Υβρη δεν την διέπραξαν μόνοι οι Ελληνες, αυτονομημένοι και ανέπαφοι από την ξέφρενη κυκλοφορία κεφαλαίων και τον ραγδαίο μετασχηματισμό του καταμερισμού εργασίας, από τη λήξη του διπολικού κόσμου και την αναδιανομή σφαιρών επιρροής και αγορών. Η ασήμαντη οικονομικά Ελλάδα, μονοψήφιο πολλοστημόριο του ΑΕΠ της ευρωζώνης, δια του τρόπου καταρρεύσεως και της τιμωρίας της, λειτουργεί και πάλι ως παράδειγμα. Προς ονειδισμό και αποφυγή. Από τέτοια διαδικασία ενοχοποίησης, χλεύης και αυτολοιδορίας πέρασαν οι Ελληνες προτού τεθούν υπό επιτήρηση και υποθηκεύσουν την εθνική τους κυριαρχία.
.
Εξι μήνες αργότερα, την τύχη της Ελλάδος φαίνεται να ακολουθούν και άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, οι μικρές Ιρλανδία, Πορτογαλία, ενώ πιέζεται η μεγάλη Ισπανία, ακόμη και το Βέλγιο, έδρα της κλονιζόμενης ευρωπαϊκής ομοσπονδίας. Ιδού λοιπόν, το ελληνικό μάθημα: οι αδύναμοι φορείς του ισχυρού νομίσματος, αδύναμοι τροφοδότες πλέον των βορείων πλεονασμάτων, μετατρέπονται σε παρίες. Η ευρωπαϊκή ιδέα, μια πρωτοφανής ιστορικά ένωση ελευθέρων κρατών, φτιαγμένη για να αποτρέψει πολέμους σαν του 20ού αιώνα, υπονομεύεται από την απληστία, τις ιδεοληψίες, την κατίσχυση του χρήματος επί της πολιτικής, των υπερεθνικών τραπεζών επί των εθνικών κυβερνήσεων.
.
Το στερεότυπο της ατίθασης, πονηρής, “ανατολικής” Ελλάδος, που δολίως και χαριστικά εισήλθε στο ευρωπαϊκό κλαμπ, ήταν πρώτης τάξεως παράδειγμα προς αποφυγή. Τόσο ισχυρό στερεότυπο που το πίστεψαν και οι ίδιοι οι Ελληνες, και όχι μόνο το πίστεψαν αλλά επαναπαύθηκαν στο οριενταλιστικό στερεότυπο και έκαναν τα πάντα για να το ενισχύσουν, κατατρώγοντας τον δημόσιο χώρο, τους εθνικούς πόρους, το συλλογικό φρόνημα. Επισπεύδοντας τη χρεοκοπία και την υποδούλωση.
Δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα, την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν… Ιδού το εκκρεμές: από μάθημα ηρωισμού για τη ρομαντική Ευρώπη του 19ου αι., μάθημα εξευτελισμού και υποταγής για την μεταμοντέρνα Ευρώπη του χρήματος στον 21ου αιώνα. Η Ελλάδα πάλι διδάσκει τα παθήματά της. Εως την κάθαρση.

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ 4

ΒΑΝΙΑ ΚΑΤΕΛΑΝΗ ΚΟΥΛΕΫ

Η Βάνια ήταν κόρη εισαγγελέα που μετατέθηκε στη Μυτιλήνη στα τέλη της δεκαετίας του 50 αρχές της δεκαετίας του 60. Μαθήτρια του Λυκείου Θηλέων Μυτιλήνης τότε η Βάνια, ερχόταν συχνά στο σπίτι μας τα βράδια. Χαρούμενο κορίτσι, περιβόλι σκέτο, επικοινωνούσε με όλους, χαιρόταν την παρέα και έδινε ένα ξεχωριστό άρωμα κοριτσίστικης αθωότητας και θηλυκής γοητείας, στο σπίτι μας.
Η ίδια σε ένα γράμμα της που μου έστειλε μαζί με το ποιητικό βιβλίο της «Η Γυναίκα του άλλου λόγου» γράφει:
«Μυτιλήνη, αρχές της δεκαετίας του 60, πήγαινα κρυφά σε καλλιτεχνικά βράδια στο σπίτι της κ. Ελένης, (σημ. δική μου: της μητέρας μου) μιας όμορφης ξανθιάς γυναίκας, (λέω κρυφά γιατί είχαμε απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 7 και από το σχολείο και από τους γονείς). Εγώ βέβαια την κοπάναγα όταν έφευγαν οι γονείς μου για… χαρτιά και η υπηρέτρια ήταν καλή. Στο σπίτι της κ. Ελένης παίζαν κιθάρα και απαγγέλανε ποιήματα. Τα παιδιά της ήταν τρία αγόρια, ο Γιάννης ο μεγαλύτερος (21 χρονών) ψευτοφλερτάριζα μαζί του, ο Νάσος μου έπεφτε μικρός και ο τελευταίος ο Φαίδων ήταν πιτσιρίκι. (μαθητής δημοτικού) Η έλξη στης κ. Ελένης ήταν οι καλλιτεχνικές βραδιές, η κιθάρα και τα ποιήματα και λίγο ο Γιάννης. Μια φωτογραφία, νομίζω αξιωματικού του πολεμικού ναυτικού, που ήταν ο άντρας της, (Επαμεινώνδας) ήταν στο δωμάτιο. Αυτόν δεν τον συνάντησα ποτέ, μα νομίζω ότι ήταν και χωρισμένοι. Τέλειωσα το σχολείο, φύγαμε από τη Μυτιλήνη, αλλά το 1961 (δεν θυμάμαι καλά) είδα πάλι το Γιάννη, ήμουν 19 χρονών και δούλευα στο γραφείο του τότε Υπουργού Εμπορίου και ο Γιάννης με βρήκε και μου τηλεφώνησε, είχε μπαρκάρει. (καπετάνιος του εμπορικού ναυτικού) Όταν συναντηθήκαμε την επόμενη φορά μου έφερε ένα πουκάμισο από την Αφρική με φοίνικες επάνω και αραπίνες. Δεν ξανάδα το Γιάννη, διάβασα για το θάνατό του και συγκλονίστηκα. Ποτέ δεν ξέχασα την οικογένεια Θεοφίλου κι ας μη συνάντησα έκτοτε κανέναν από τα μέλη της. Άκουσα όμως για τον Φαίδωνα. Την εποχή εκείνη με φώναζαν Μπούλα."

Όπως διαπιστώσατε η Βάνια, στο γράμμα της αυτό, είναι σα να αφηγείται στον εαυτό της όσα θυμάται και μου τα ανακοινώνει.

Σε ανάμνηση λοιπόν αυτής της όμορφης περιόδου, παραθέτω δύο ποιήματά της από το βιβλίο που μου έστειλε και το μικρό βιογραφικό που είναι στο οπισθόφυλλο.


ΣΤΟΝ ΕΦΗΒΟ

Παλικαράκι μου γλυκό,
πρωτόχνουδο μουστάκι
φρύδια σμιχτά καλλίγραμα
με ολόμαυρα τα μάτια
πηγάδια τ’ ουρανού
στα βλέφαρά σου αγγίζουνε
βέργα χρυσή τα σύννεφα,
κρατήσου από τον ύπνο.

Παλλικαράκι μου γλυκό,
της ρίγανης κλωνάρι
πουλιά σε νανουρίζουνε
λουλούδια σου γελάνε
στα χείλια σου τα όνειρα
ευδαιμονίας μείδιασμα
από παλάμη κρύσταλλο
πίνεις νερό, ευφραίνεις.

Ηλιοκαμένος, έμορφος
της μάνας σου καμάρι,
κορμάκι ευκολολύγιστο
ασύγκριτο σε χάρη,
μιας νυχτερίδας κόκαλο
σου ‘ραψα στο ζωνάρι,
πλέε με βάρκα ξενοιασιάς,
φίλος το μαϊστράλι.


ΤΟ ΒΑΡΚΑΚΙ

Χορεύουμε με το βαρκάκι
μια κούνια έρωτα θαλασσινή,
γλάρος των χαρωπών ονείρων
δελφίνι βιολετί, καλοκαιριά.

Μέσα στο φως παλινδρομά
χωράει μόνο εμάς τους δυο,
όμορφο, ξύλινο, φρεσκοβαμμένο
μυρίζει νέφτι και μπογιά.

Καμιά θύμηση δεν τυραννάει
πρύμο αεράκι στο φιλί
κι έχουμε βάλει για πανί
το άσπρο σου πουκάμισο.

Η Βάνια Κατελανή Κούλεϋ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία στη Βιέννη, ζωγραφική στο Corcoran Art School της Ουάσιγκτον
και χαρακτική στο Λονδίνο. Υπηρέτησε στις ελληνικές πρεσβείες της Βιέννης και της Βυρηττού και απολύθηκε κατά την εποχή της δικτατορίας. Είναι παντρεμένη με τον Αμερικανό δημοσιογράφο και συγγραφέα Τζων Κεντ Κούλεϋ.