Τρίτη, Φεβρουαρίου 17, 2009

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΩΝ



Tο Blog μας «Ο Θεός στο καφενείο» θα γίνει για λίγες μέρες Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Ναι καλά διαβάσατε. Ζήτησα από τον καλό και αγαπημένο φίλο Νίκο Πετρόχειλο και αποδέχθηκε με προθυμία, να γράψει ένα κείμενο «ερέθισμα» για το « Θεό και το Καφενείο του» με θέμα τις «Σχέσεις Ελλήνων και Ρωμαίων.
Όσοι ενδιαφέρονται για το θέμα ή θέλουν να μάθουν κάτι σχετικό μ’ αυτό, μπορούν να διατυπώσουν όποια ερώτηση θέλουν για τον Ελληνικό και Ρωμαϊκό πολιτισμό και τις σχέσεις τους, στη θέση των σχολίων. Ο Νίκος Πετρόχειλος θα είναι διαθέσιμος στο Blog μας και θα απαντήσει σε κάθε ερώτηση. Εννοείται πως το κάθε άτομο μπορεί να υποβάλλει όσες ερωτήσεις θέλει. Μπορούν ακόμα οι επισκέπτες να συζητούν ΚΑΙ μεταξύ τους για το θέμα και να παρεμβαίνει ο Ν.Π. Ο Νίκος Πετρόχειλος είναι ομότιμος καθηγητής τού Α.Π.Θ., συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων για τη Λατινική Γραμματεία, μελέτες για τη ζωή και τον πολιτισμό των Ρωμαίων, τις σχέσεις του Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού κ.λ.π. Την έκδοση των βιβλίων του που έχουν μνημειακό χαρακτήρα, επιμελείται και εκδίδει το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας.
Το συνολικό συγγραφικό του έργο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
************************************************************
Εδώ παραθέτουμε το κείμενο ΕΡΕΘΙΣΜΑ που θα
γεννήσει τις ερωτήσεις,αν δεν υπάρχουν ήδη μέσα σας.
-Ελληνορωμαϊκές σχέσεις-
Νίκου Πετρόχειλου

Κάποτε ρωτήθηκε κάποιος γιατί σε μια προσφώνηση που έκανε είπε τόσο πολλά. Κι εκείνος δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι δεν είχε καιρό για να γράψει λιγότερα.
Κάπως έτσι αισθάνθηκα κι εγώ όταν ο φίλτατός μου Φαίδων μού ζήτησε να παρουσιάσω (με λίγα λόγια) ένα θέμα που με απασχολεί επιστημονικά σε σωρεία επιστημονικών άρθρων, βιβλίων, σεμιναρίων, συνεδρίων, διαλέξεων, συζητήσεων στρογγύλης τραπέζης, κλπ., κλπ. για πάνω από τριάντα χρόνια. Πρόκειται για το θέμα των πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ δύο σημαντικότατων αρχαίων πολιτισμών, εκείνων της Ελλάδας και της Ρώμης. Μετά από τόσα χρόνια έρευνας και συγγραφής, ειλικρινά σάς λέω ότι δεν ξέρω από πού να αρχίσω και πού να τελειώσω. Και τούτο γιατί τα θέματα είναι πολλά, οι προβληματισμοί ακόμη περισσότεροι και οπωσδήποτε θα υπάρξουν αρκετά ερωτηματικά που θα απαντηθούν εν μέρει και ασφαλώς όχι ικανοποιητικά. Ας δώσω κάποια ιδέα τού τι εννοώ :
*
1.- Ο όρος “Έλλην” (Graecus, για τη λατινική γλώσσα) δεν έχει μονοσήμαντη και περιορισμένη έκταση, αλλά τεράστιο εύρος : Για τη ρωμαϊκή άποψη, Έλληνες είναι μόνο οι κάτοικοι της κυρίως Ελλάδας ή και όλοι όσοι μιλούσαν Ελληνικά; Και επομένως και οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας, της Μεγάλης Ελλάδας (Νότιας Ιταλίας και Σικελίας), της Αιγύπτου, των ελληνικών αποικιών του Ευξείνου Πόντου, κλπ., κλπ. Τι ακριβώς σκέπτονταν οι Ρωμαίοι, όταν αναφέρονταν στους Έλληνες; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί από την απάντηση εξαρτώνται και οι θέσεις που θα υιοθετούσαν έναντι των Ελλήνων και, κατά συνέπεια, η δομή και εξέλιξη των πολιτιστικών τους σχέσεων. Οι Έλληνες της κυρίως Ελλάδας, και ιδιαίτερα των γνωστών από την αρχαιότητα πόλεων, απολάμβαναν πάντα ενός ιδιαίτερου σεβασμού, καθόλου ανάλογου με εκείνον που οι Ρωμαίοι αισθάνονταν για τους ελληνόφωνους της Μ.Ασίας, για να φέρω ένα παράδειγμα.
*
2.- Όταν αναφερόμαστε στις πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, ποια χρονικά περιθώρια έχουμε υπόψη μας; Γιατί οι σχέσεις αυτές, που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πήραν σάρκα και οστά ήδη από την εποχή των εμπορικών επικοινωνιών μεταξύ Ρώμης και των ελληνικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας κατά τον 9ο και 8ο αιώνα π.Χ., δεν ήταν ασφαλώς ίδιες σε αριθμό και σε ποιότητα με εκείνες του 2ου και 1ου αιώνα π.Χ., και πολύ περισσότερο με τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν κατά τους τελευταίους χρόνους της περιόδου της Δημοκρατίας και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, όταν η κοσμοκρατορία της Ρώμης και η κατάκτηση της Ελλάδας έδωσε την ευκαιρία στους κατακτητές να γνωρίσουν στενότερα και αμεσότερα τους κατακτημένους και να τους εκτιμήσουν, να τους θαυμάσουν, να τους επαινέσουν, να τους μιμηθούν, αλλά και να τους κατηγορήσουν και να τους λοιδορήσουν ενίοτε, και συχνά να τους θεωρήσουν το “μαύρο πρόβατο” για όλα τα άσχημα που συνέβαιναν στη Ρώμη. Οι σχέσεις επομένως μεταξύ των δύο λαών πρέπει απαραίτητα να κριθούν και με βάση τις εποχές, τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, τα ρεύματα ιδεών που κυκλοφορούσαν ελεύθερα στο μεσογειακό χώρο, αλλά και τα αποτελέσματα του συγχρωτισμού Ελλήνων και Ρωμαίων, που δεν ήταν πάντοτε ευεργετικά για τους λαούς αυτούς.
*
3.- Ένας σημαντικότατος επίσης παράγοντας, αποφασιστικός για τις σχέσεις ανάμεσα στους δύο μεγάλους λαούς της αρχαιότητας, ήταν η γνώση της ελληνικής γλώσσας από τους Ρωμαίους. Πόσο καλά γνώριζαν οι Ρωμαίοι την ελληνική γλώσσα; Και ποιοι ήταν οι Ρωμαίοι που την γνώριζαν; Σε ποια τάξη ανήκαν; Ήταν μόνο οι Ρωμαίοι των ανώτερων στρωμάτων που είχαν την ευχέρεια να τη σπουδάσουν, όχι μόνο στη Ρώμη αλλά και στην Ελλάδα (Αθήνα, Ρόδο), και να ωφεληθούν από τα διδάγματά της και τον τρόπο σκέψης των μεγάλων διανοητών και φιλοσόφων ή και ο απλός λαός; Σημαντικότατο επίσης ερώτημα, η απάντηση στο οποίο θα κάνει ευχερέστερη την κατανόηση των πολιτιστικών σχέσεων των δύο λαών.
*
4.- Σε ποιους τομείς ήταν αναμενόμενο να σχηματίσουν οι Ρωμαίοι κάποια εικόνα (όχι πάντοτε τη σωστότερη) για τους πέραν της Αδριατικής γείτονές τους; Με άλλα λόγια, ποιοι παράγοντες ήταν φυσικό να είχαν επηρεάσει -και όντως επηρέασαν- άμεσα τις ιδέες και τις τοποθετήσεις ενός κατά βάσιν αγροτικού λαού, όπως οι Ρωμαίοι, λαού πρακτικής νοοτροπίας, θετικής και συχνά περιορισμένης αντιμετώπισης των προβλημάτων της ζωής, όχι υψηπετούς κοσμοθεωρίας και ποιητικής προδιάθεσης, έναντι των στοχαστών Ελλήνων, που η θεωρητική τους υποδομή και γνώση απείχε παρασάγγας από τους προς δυσμάς γείτονές τους, τους οποίους συχνότατα υποτιμούσαν, φανερά περιφρονούσαν και ανενδοίαστα τους προσήπταν το χαρακτηρισμό των “βαρβάρων”; Στο στρατιωτικό τομέα θα σχημάτιζαν κάποια εικόνα των Ελλήνων; Στην οργάνωση του κράτους; Στην επίδειξη φιλοπατρίας; Στην εθνική ενότητα; Στις ηθικές αξίες; Στην επαφή με την ελληνική διανόηση; Στη γνώση του ελληνικού πολιτισμού και της παιδείας; Στην επαφή με την τρυφή και την ηθική κατάπτωση, που όλο και εξαπλωνόταν; Είναι φανερό ότι οι πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών δεν ήταν δυνατόν να έχουν μονοσήμαντη αφετηρία ούτε και να αφορμώνται από μία και μόνο περιοχή μιας συγκεκριμένης εποχής.
Αν τα λίγα αυτά λόγια, τα εντελώς στοιχειώδη, χρήσιμα μόνο για κάποιο προβληματισμό, προκαλέσουν κάποια συζήτηση και κάποια ερωτηματικά, θα είμαι πραγματικά ευτυχής να απαντήσω, γραπτά.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΜΗΘΥΜΝΑ

ΜΗΘΥΜΝΑ
Γενέθλιος τόπος