Πέμπτη, Φεβρουαρίου 23, 2012

Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΑΤΑΚΑΣ


Από τον Φαίδωνα Θεοφίλου

Τι είναι λοιπόν η ατάκα;

Πέρα από κάθε πιθανή και απίθανη ετυμολογία και πρόσβαση στα λεξικά, όπως διαμορφώθηκε σήμερα αυτό που λέμε ατάκα, είναι κατά τη γνώμη μου το εξής:

Ένα νοητικό σύντομο. έξυπνο ή εξυπνακίστικο κατασκεύασμα , άμεσης κατανάλωσης, που θέλει να κερδίσει τις εντυπώσεις της στιγμής, φιλοδοξώντας όμως να έχει διάρκεια και πέραν αυτής.

Η ατάκα λοιπόν στο μέτρο που υπάρχει και εκδηλώνεται γι αυτό που είναι, (προϊόν μιας χρήσης) μπορεί να είναι και χρήσιμη και ευχάριστη. Το κάθε πράγμα υπάρχει ή πρέπει να υπάρχει στην αξία που πράγματι έχει.

Το πρόβλημα αρχίζει, όταν υπερτιμούμε την ατάκα και νομίζουμε ότι η πνευματική λειτουργία των ανθρώπων μπορεί είναι μόνο ένα μαντολάτο ή μια κονσέρβα για να τα ευχαριστιόμαστε στη καθισιά μας.

Όταν δηλαδή εστιάζουμε την προσοχή μας αποκλειστικά στη λειτουργία και την έκφραση της ατάκας ή αλλιώς στη μικροπακεταρισμένη εξυπναδίτσα, υποκαθιστώντας με αυτήν ΚΑΙ τα αληθινά σημαντικά.

Αν συμβεί αυτό, τότε περιορίζεται δραματικά ή παραγωγή, η καλλιέργεια και η συγκρότηση της ανθρώπινης σκέψης. Ένα παράδειγμα αντιστοιχίας της ατάκας και της συγκροτημένης σκέψης είναι, η τσίχλα και η γαστρονομία.

Αφορμή για τούτες τις σκέψεις μου υπήρξε η διείσδυση της «ατάκας» και στη ποίηση! Ποιήματα μηχανιστικές κατασκευές με όρους «ατάκας» και όχι με ποιητικούς όρους και σύμφωνα με τους άγραφους νόμους της ποιητικής τέχνης. Ανάμεσα σ’ αυτούς και μια υπερτιμημένη ποιήτριά μας που εισήλθε με δόξα και τιμή στην Ακαδημία Αθηνών. Τα ολισθήματα βέβαια και οι συναλλαγές αυτού του πνευματικού ιδρύματος δεν μας είναι ξένα, τουλάχιστον από τον καιρό της χούντας, για να μην πάμε πιο πίσω.

Το θέμα είναι ότι τώρα και κάποιοι νέοι ποιητές και ποιήτριες δημιουργούν με πυξίδα τις προδιαγραφές μάρκετινγκ και της εντυπωσιοθηρικής ατάκας. Βέβαια αυτά τα υλικά, έχουν ημερομηνία λήξης αφού ξεθυμαίνουν μέσα σε μια συγκεκριμένη χρονική διάρκεια. Δυστυχώς γι αυτούς όμως που ακολουθούν αυτό το δρόμο, η έγνοια τους είναι το «τώρα», όπως του πρόχειρου φαγητού.

Όμως: Ό,τι καλύτερο και αληθινό έχει να δώσει στη ζωή ο άνθρωπος, είναι το ψωμί που ζυμώνει η Έμπνευση, ο καλλιεργημένος Νους και το Αίσθημα ΜΑΖΙ. Κι αυτό δεν αλλάζει.


14 σχόλια:

Un par de neuronas... είπε...

Έτσι λέω εγώ όταν πάω στα βιβλιοπωλεία, "Κοίτα, πρόχειρο φαγητό," μπεστ σέλερ το ένα μετά τον άλλο που πωλούνται ως καφέδες της φτηνής καφετιέρας και πλαστικό ποτυράκι. Καταναλώνονται και απορρίπτονται. Εγώ, για να γράψω μερικές γραμμές για μία ομιλία μισή ώρα, Θυμάμαι σχεδόν έξι μήνες προετοιμασίας και ανάγνωσης ...

Διαβάσμα, διαβάσμα και ανάγνωση ... αλλά να επιλέγουμε καλά βιβλία και ποιότητα.

Ένα φιλί και μια αγκαλιά.

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@ Veronica

Έτσι είναι καλή μου φίλη. Η ατάκα ή το πρόχειρο φαγητό είναι μια μονότονη πραγματικότητα εδώ και κάποιες δεκαετίες στην πεζογραφία. Όπως λές, βιβλία μιας χρήσης και μετά στα σκουπίδια...Τώρα το ίδιο πάει να γίνει και στην ποίηση.
Άνθρωποι σαν και σένα, που έχουν υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους διευρύνουν και καλλιεργούν τη γνώση τους και παράγουν σκέψη και άποψη, είναι πλούτος για τα Γράμματα, την εκπαίδευση και την κοινωνία. Γι αυτό χαίρομαι που σε έχω φίλη μου και το θεωρώ τιμή μου.
Πολλά φιλιά από την Αθήνα μαζί με την αγάπη και τη φιλία μου.

Artemis είπε...

Τι καλό άρθρο!!! Βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Πως να ταιριάσει η στιγμιαία επίδειξη της εξυπνάδας μέσα στη στη προσπάθεια μιας τέχνης για να κατακτήσει τη διαχρονία;
Θα μπορούσαν ίσως να χρησιμοποιηθούν κάποια στοιχεία της ατάκας για να καταδειχτεί το κλίμα της εποχής. Αλλα προς Θεού, δεν μπορεί η ατάκα να γίνει τρόπος γραψίματος στην ποίηση. Τα θέματά σας κ. Φαίδωνα είναι πολύ ενδιαφέροντα και ελκυστικά

Σπύρος Δαρσινὀς είπε...

Φαίδωνα,έκανες μιά ωραιότατη και εύστοχη ανάλυση της "ατάκας"
Που -αν μου επιτέπει-κι αυτή καμιά φορά μπορεί να είναι εύστοχη και προκλητική γιά ανάλυση.Οπως τα ρητά και τα αποφθέγματα των Αρχαίων Ελλήνων που μέσα σε λίγες λέξεις έχουν βαθειές διαχρονικές έννοιες και αξίες.Εχω διαβάσει λιγόλογα ποιήματά σου απείρου κάλλους και ποιητικής ομορφιάς.
Πιστεύω λοιπον πως γιά να φτάσει ο λόγος στην συμπήκνωση έχει προηγηθεί μιά επίμονη ερευνιτική διεργασία της σκέψης-και συνεπώς η καλλιέργεια και το γύμνασμα αυτής.Οπως το λαγωνικό που οσφρήζεται άπειρα και δύσκολα αχνάρια του βουνού για να γυρίσει πιο γυμνασμένο με την άγρα στο στόμα.Βεβαια,οπως χρησιμοποιήται η "ατακα" στις μέρες μας είναι ανεύθυνος εντυπωσιασμός και πονηρή υπεκφυγή απο τον κάματο της σκέψης.

Σπύρος Δαρσινός είπε...

Τους ποιό
ωραίους στίχους μου
τους έχω γράψει
σε λίγα δευτερόλεπτα.
Οσα περίπου
και η σύλληψη του εμβρύου
στη μήτρα.
Γι αυτό,μην με παραξηγήτε
που λατρεύω τα μωρά μου.
Κι ας μην είναι τα ομορφότερα
του κόσμου.

WIND OF CHANGE είπε...

Δυστυχώς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουμε χορτάσει από ατάκα, αλλά από ουσία τίποτα, ατάκες και εξυπνάδες, μάρκετινγκ, αυτοπροβολή κτλ.
Δυστυχώς η νόσος της ατάκας εισήλθε και στον ιερό χώρο της ποίησης, ήρθε να μαγαρίσει ένα χώρο που τιμήθηκε από μεγάλους μύστες της ποίησης στο διάβα των αιώνων.
Αγαπητέ Φαίδωνα Θεοφίλου μπροστά στο εκφυλιστικό φαινόμενο της ατάκας που μολύνει το χώρο της ποίησης θα αντιπαραθέσω ένα δικό σου ισχυρό φάρμακο, «Τον καθαρό το λόγο να φιλάς στο στόμα για να γίνει σφυγμός στο σώμα όλου του κόσμου».

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@ Artemis

Καλή μου Άρτεμη σ' ευχαριστώ και χαίρομαι που βρίσκεις ενδιαφέροντα τα θέματά μου. Η ατάκα. ως μια σύντομη εξυπνάδα ή εξυπναδίτσα έχει ημερομηνία λήξης και εκφράζει τον αποσπασματικό λόγο της εποχής αναζητώντας να κερδίσει τις εντυπώσεις της στιγμής. Η τέχνη, ως αποτέλεσμα έμπνευσης κυρίως αλλά και καλλιέργειας και συναισθηματικής συμμετοχής και μάλιστα η καλή τέχνη, φλερτάρει με τη διαχρονικότητα, όντας μια αποσταγμένη και ολοκληρωμένη διανοητική και συναισθηματική λειτουργία.

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@ Φίλε μου Σπυρέτο

Σε καμία περίπτωση δεν θέλησα να δαιμονοποιήσω την ατάκα. Άλλωστε γράφω ξεκάθαρα στην ανάρτηση μου:

"Η ατάκα λοιπόν στο μέτρο που υπάρχει και εκδηλώνεται γι αυτό που είναι, (προϊόν μιας χρήσης) μπορεί να είναι και χρήσιμη και ευχάριστη. Το κάθε πράγμα υπάρχει ή πρέπει να υπάρχει στην αξία που πράγματι έχει."

Προχωρώντας λοιπόν σε μια εκτενέστερη περιγραφή της ατάκας όπως αυτή εκδηλώνεται σήμερα, εννοώ την νοητική κατασκευή μιας εξυπνάδας της στιγμής, που δεν στηρίζεται σε κανένα τεκμηριωμένο λόγο, αλλά ευκολα σα χαπάκι σερβίρεται βιαστικά για να κερδίσει τις εντυπώσεις της στιγμής, χωρίς και να πολυενδιαφέρεται για την εγκυρότητα του περιεχομένου της , παρά μόνο για τον εντυπωσιασμό, που θα τονώσει την αυταρέσκεια του εξυπνάκια που την σερβίρει. Τέτοιες περιπτώσεις έχουμε σε παρέες, σε επιθετικές φράσεις-ατάκες στο ραδιόφωνο, που έχουν σα σκοπό να ανεβάσουν το θαυμασμό του κοινού και το κασέ του ραδιοφωνάκια, άσχετα αν είναι σωστά αυτά που λέει. Φτάνει να είναι έξυπνα σερβιρισμένα. Ακόμα έχουμε στις εφημερίδες και στα περιοδικά έναν επιθετικό λόγο γραμμένο για την επιθετικότητα, που δεν ενδιαφέρεται να πείσει, αλλά να υποκαταστήσει την πειθώ με την επιθετικότητα. Δηλαδή: Δεν χρειάζετε να πεισθείτε. Απλά θυμώστε μαζί μου και θαυμάστε με.
Φυσικά, ΟΛΑ έχουν τη θέση τους γι αυτό που είναι. Αλλά δεν μπορεί π.χ. το ποντίκι να γίνει λιοντάρι. Είναι σωστό και δίκαιο να υπάρχει στη ζωή και το ποντίκι. Αλλά λιοντάρι δεν γίνεται...
Παρ' όλα αυτά, όπως λέει η Άρτεμις πολύ σωστά, θα μπορούσε ένας ποιητής να εντάξει στην ποίησή του κάποια στοιχεία ατάκας, αλλά μόνο για να αποτυπώσει την αλλοίωση του συγκροτημένου λόγου στην εποχή μας και το πόσο αποσπασματικός και θραυσματικός έχει γίνει.
Τα ρητά στα οποία αναφέρεσαι, είναι η απόσταξη μιας μακράς διανοητικής λειτουργίας, εμπειρίας και βαθιάς καλλιέργειας, γι αυτό και έμειναν στην αιωνιότητα. Δεν έχουν όμως καμία σχέση με την ατάκα που είναι μια ΕΞΥΠΝΑΔΙΤΣΑ για άμεση κατανάλωση, όπως ένας καφές σε πλαστικό ποτηράκι, όπως λέει πιο πάνω στο σχόλιό της η φίλη μας Βερόνικα. Φυσικά ακόμα και οι ατάκες έχουν τις διαβαθμίσεις τους ανάλογα με την καλλιέργεια και την αισθητική εκείνου που τις λέει. Αλλά η ποίηση δεν είναι δυνατόν να γράφεται με όρους ατάκας, γιατί τότε θα γίνει ένα προϊόν με bar code. H ποίηση λοιπόν γράφεται με όρους ποιητικής τέχνης και όχι με όρους ατάκας. Χαίρομαι που μας δίνεται πάλι η ευκαιρία να συζητήσουμε, ενεργοποιώντας ο ένας τη σκέψη του άλλου. Σπυρέτο κέρνα μας!

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@Σπύρος Δαρσινός /Για το 2ο σχόλιο

Για το δεύτερο σχόλιο σου σχετικά με τους πιο ωραίους στίχους σου που τους έγραψες σε δευτερόλεπτα. Αυτή είναι άλλη λειτουργία. Είναι η ιερότητα της έμπνευσης παρέα με το ταλέντο του ποιητή. Και ασφαλώς θα αγαπάς τα μωρά σου, όπως λες. Όσο για τα ομορφότερα του κόσμου, αυτά διαρκώς μεταβάλλονται, αφού στη ζωή "Τα πάντα ρει". Αν και δεν ξέρω τι μπορεί να σημαίνει ότι κάποια ποιήματα είναι τα ομορφότερα του κόσμου. Εμένα μου φτάνει πάντως να μπορούν να μεταδίδουν τα ποιήματά μου τη συγκίνηση κάθε μορφής στους αναγνώστες.

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@WIND OF CHANGE

Παναγιώτη μου με συγκινείς που σχεδόν κάθε φορά στηρίζεις την άποψή σου σε ένα δικό μου στίχο. Ασφαλώς και υπάρχουν εκατοντάδες ποιητές, που λένε πολύ σημαντικότερα πράγματα και αληθινά θαυμαστά. Σ' ευχαριστώ πάντως για την αγάπη σου καθώς και τη μνήμη σου που κρατά τόσο ζωντάνούς τους στίχους μου.
Είπες μια φράση πολύ εύστοχη. "Η νόσος της ατάκας"! Και είναι νόσος με τον τρόπο που λειτουργεί, γιατί δεν της φτάνουν τα κέρδη της στιγμής, στιγμιαίος θαυμασμός και χαχαχα, αλλά θέλει ,και την αποσπασματικότητά της (ως χαπάκι της στιγμής) να υποκαταστήσει και τον συγκροτημένο λόγο. Την σκέψη, την πειθώ και την ανάλυση. Δηλαδή να μας φτάνουν τα χαχαχα και να ανταλάσσουμε ΜΟΝΟ ατάκες. Είπα στην ανάρτησή μου, οτι το κάθε τι
πρέπει να υπάρχει και να λειτουργεί γι αυτό που είναι. Και είναι υγιές να υπάρχουν και ατακες και χαχαχα, ως διαλείμματα και εκτόνωση της στιγμής για να φτιάχνουν τη διάθεση χωρίς ευθύνες γι αυτά που λέγονται. Ας υπάρχουν και τα "τζάμπα". Η νόσος όμως της ατάκας αρχίζει όταν θέλει να πλασσαρισθεί για πολύ παραπάνω απ' ότι πράγματι είναι και κυρίως όταν κάποιοι θέλουν να κάνουν τη ατάκα τρόπο γραψίματος για την ποίηση. Ασφαλώς τέτοιες περιπτώσεις είναι καταδικασμένες να σβήσουν. Απλά αναφέρθηκα στο φαινόμενο και στην τάση. Φαντάζεσαι ο ολοκληρωμένος και συγκροτημένος ποιητικός λόγος του Καβάφη με τις βαθιές αλήθειες της ζωής και του ανθρώπου, να περιελάμβανε ατάκες; Έφερα έτσι ένα ακραίο παράδειγμα για να δώσω έμφαση στο θέμα.

Μαργαρίτα είπε...

Η εποχή της ατάκας... του γρήγορου και εύπεπτου λόγου, νόστιμου κάποιες φορές μα επιφανειακού... Θα συμφωνήσω μαζί σας κ. Θεοφίλου, όπως και με τον αγαπητό κ. Δαρσίνο! Η δωρικότητα του λόγου των Αρχαίων Ελλήνων, ήταν αποτέλεσμα υψηλής και λεπτομερής επεξεργασίας του λόγου.. ρητά που έκρυβαν μέσα τους πλούτο νοημάτων! Γι αυτό και η διαχρονικότητά τους τα καθιστά πάντα επίκαιρα…
Σήμερα μπορούμε να πούμε πως επτωχεύσαμεν.. και στο λόγο τον γραπτό! Πολλά κείμενα, πολλές αναλύσεις επί των αναλύσεων και ουσία καμιά… ίσα να θαμπώνεται το πλήθος.. κι όλο αυτό περνά και χάνεται.. μα ό,τι αληθινά αξίζει, ο χρόνος το διασφαλίζει και η μνήμη…
Επομένως πιστεύω πως η ατάκα έχει τη θέση που της αρμόζει… ελαφριά στα κείμενα τα εμπορικά, πνευματώδη στα κείμενα τα ποιοτικά! Ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως ό,τι σήμερα κατατάσσεται κάτω από την ομπρέλα της ποίησης, είναι και ποιοτικό; Ο καλός όμως και ενεργός αναγνώστης, γνωρίζει και ανακαλύπτει την διαφορά… άλλωστε σημασία δεν έχει η ποσότητα των λέξεων που θα χρησιμοποιήσει κάποιος, μα το απαύγασμα του νοήματος αυτών!
Μία όμορφη και ξεκούραστη Κυριακή εύχομαι!

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@ Μαργαρίτα

Καλημέρα Μαργαρίτα! Καθυστερημένη βέβαια αλλά το ίδιο εγκάρδια σα
να 'ναι πρωί.
Ας αρχίσω από την τελευταία σου παρατήρηση: "Ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως ό,τι εντάσσεται κάτω από την ομπρέλα της ποίησης, πως είναι και ποιοτικό;"
Κανείς Μαργαρίτα και μάλιστα είναι μεγάλη η ποιητική ασημαντότητα που κυκλοφορεί. Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό: Δηλαδή η σύγκριση ποιότητας μεταξύ ποίησης και ατάκας. Απλά δεν τίθεται καν θέμα σύγκρισης, αφού πρόκειται για δύο διαφορετικές λειτουργίες. Η μεν ποίηση έρχεται από τα βάθη των αιώνων και αποτελεί την πιο υψηλή τη πιο ραφιναρισμένη δημιουργία του ανθρώπινου λόγου. Η ατάκα, γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη του μάρκεντινγκ να πουλήσει προϊόντα και να συνδέσει τη πώλησή τους με νοητικά κατασκευάσματα-ωραίες συνήθως εξυπναδίτσες και άμεσα αναλώσιμες, που επεκτάθηκαν και στις παρέες και στα ραδιόφωνα.
Ας κάνει λοιπόν η κάθε μία από τις λειτουργίες τη δουλειά της, για τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται, αφού: Ούτε η ποίηση μπορεί να υποβαθμιστεί ώστε να γίνει ατάκα, αλλά ούτε και η ατάκα μπορεί να υπερβαθμιστεί τόσο, ώστε να γίνει ποίηση.
Εδώ θέλω να κάνω μια μικρή αναφορά στην ποιήτρια Κική Δημουλά, χωρίς να θέλω να γενικεύσω αγνοώντας την περίοδο κάποιων λαμπρών της ποιημάτων, και να αναφερθώ στο πέρασμα της δημιουργικής της περιόδου όπου συναντούμε μηχανιστικές κατασκευές ποιημάτων με όρους ατάκας. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος να δώσω ένα παράδειγμα: Πρόσφατα είδα ένα στίχο της που επικαλέστηκε ένα Μπλογκ για να αναπτύξει το θέμα του.Ο στίχος έλεγε:

"Ένα μόνο δε μου δίνει το όνειρο: το όριο. Ως πού να κινδυνέψω"

Εδώ η ποιήτρια κάνει λογαριασμούς με το όνειρο για να μη κινδυνέψει!!!! Μου θυμίζει το σιγουρατζή της αγοράς που θέλει το όνειρο με μικρό ή καθόλου κόστος!!! Ποιος ποιητής που ονειρεύεται ή μή ποιητής, ζητάει εγγυήσεις από το ίδιο το όνειρο για να ξέρει ως που θα κινδυνέψει;;; Αστεία πράγματα.
Ο χρόνος βέβαια που κρατάει το σφουγγάρι ξέρει να σβήνει χωρίς έλεος και να ξεχωρίζει τι και ποιος πρέπει να μείνει.
Καλή Κυριακή και χαρούμενη, με, ή χωρίς ατάκες....

Μαργαρίτα είπε...

Κ. Θεοφίλου

Νομίζω πως καταλαβαίνω το βαθύτερο νόημα των σκέψεών σας.. το 'ονειρο δεν παζαρεύεται...

Προσωπικά κι εμένα ορισμένα ποιήματα της κ. Δημουλά μου αρέσουν απίστευτα.. όσο για τον συγκεκριμένο στίχο
"Ένα μόνο δεν μου δίνει το όνειρο.
Το όριο. Ως πού να κινδυνέψω.
Γιατί τότε πια δεν θα ήταν όνειρο.
Θα 'ταν γεράματα. "
επιτρέψτε μου σα γυναίκα να κάνω μία διαφορετική ανάλυση...
Ακριβώς αυτό πιστεύω πως πρεσβεύει η ποιήτρια... πως το όνειρο σε αφήνει χωρίς όριο.. (όσο επικίνδυνο κι αν είναι αυτό, χωρίς να δείχνει δυσαρέσκεια).. τα όρια τα βάζει ο ψυχισμός ή η ψυχοσύνθεση αν θέλετε του εκάστοτε ποιητή... Αν το όνειρο είχε όρια θα σήμαινε γεράματα, κυρίως συναισθηματικά και όχι σωματικά..
επομένως θεωρώ στην συγκεκριμένη περίπτωση πως λέτε το ίδιο πράγμα..

ταπεινή μου γνώμη βέβαια..
χαιρετώ ευχόμενη Καλή Σαρακοστή!

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

@Μαργαρίτα

Μπορεί να έχεις και δίκιο. Μένει να διαβάσουμε όλο το ποίημα. Πάντως ο/η Blogger που διάβασε το ποίημα και διάλεξε αυτόν τον στίχο, τον διάλεξε για το ΟΡΙΟ στο οποίο αναφέρεται και η ανάρτηση: Να ξέρει ως που θα κινδυνέψει... για να δει αν θα ακολουθήσει....το όνειρο.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΜΗΘΥΜΝΑ

ΜΗΘΥΜΝΑ
Γενέθλιος τόπος